Το 2020 σημειώθηκε πρόοδος αλλά και
οπισθοδρόμηση στην προστασία των θεμελιωδών
δικαιωμάτων. Στην Έκθεση για τα Θεμελιώδη
Δικαιώματα 2021 του FRA εξετάζονται οι
σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα και
προσδιορίζονται τόσο τα επιτεύγματα, όσο και
τα ζητήματα που εξακολουθούν να προκαλούν
ανησυχία.
Η παρούσα περίληψη παρουσιάζει τα κυριότερα
στοιχεία της δεύτερης κύριας έκθεσης του Οργανισμού
Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(FRA) η οποία βασίζεται στην έρευνά του για τα
θεμελιώδη δικαιώματα. Για τις ανάγκες της έρευνας
συλλέχθηκαν δεδομένα από περίπου 35 000 πολίτες
σχετικά με τις εμπειρίες, τις αντιλήψεις και τη γνώμη
τους για μια σειρά θεμάτων που άπτονται με ποικίλους
τρόπους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η έκθεση του FRA σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τα θεμελιώδη δικαιώματα παρουσιάζει συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους οι εταιρείες και οι δημόσιες διοικητικές αρχές στην ΕΕ χρησιμοποιούν, ή προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν, την ΤΝ. Η παρούσα σύνοψη περιέχει τα βασικά σημεία της έκθεσης. Οι εν λόγω πληροφορίες μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για τη χάραξη πολιτικής σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο σχετικά με τη χρήση εργαλείων ΤΝ που σέβονται τα ανθρώπινα και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
Οι εθνικοί οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΕΟΑΔ) αποτελούν καίριας σημασίας στοιχείο του συστήματος προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε επίπεδο χωρών. Μέσω της ευαισθητοποίησης, της παροχής συμβουλών, της παρακολούθησης και της εξασφάλισης λογοδοσίας των αρχών, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση των μεγάλων σύγχρονων προκλήσεων στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων —τόσο σε ό,τι αφορά τα ζητήματα που προκαλούν επίμονες ανησυχίες, όπως οι διακρίσεις και η ανισότητα, όσο και σε ό,τι αφορά καινοφανή ζητήματα, όπως οι επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης και της πανδημίας COVID-19 στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η παρούσα περίληψη παρουσιάζει τα κυριότερα
στοιχεία της πρώτης έκθεσης του FRA η οποία
βασίζεται στην έρευνά του για τα θεμελιώδη
δικαιώματα. Για τις ανάγκες της έρευνας
συλλέχθηκαν δεδομένα από περίπου 35 000 πολίτες
σχετικά με τις εμπειρίες, τις αντιλήψεις και τη γνώμη
τους για μια σειρά θεμάτων που άπτονται με
ποικίλους τρόπους των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το 2019 υπήρξε έτος προόδου αλλά και προβλημάτων
όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών
δικαιωμάτων. Στην Έκθεση για τα Θεμελιώδη
Δικαιώματα 2020 του FRA εξετάζονται οι
σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα και
προσδιορίζονται όχι μόνο τα επιτεύγματα, αλλά και
τα ζητήματα που εξακολουθούν να προκαλούν
ανησυχία. Στην παρούσα δημοσίευση
παρουσιάζονται οι γνώμες του FRA σχετικά με τις
κυριότερες εξελίξεις στους εξεταζόμενους θεματικούς
τομείς και συνοπτική τεκμηρίωση των γνωμών
αυτών. Με αυτόν τον τρόπο, παρέχεται μια συνοπτική
και ταυτόχρονα κατατοπιστική επισκόπηση των
βασικών προκλήσεων τις οποίες αντιμετωπίζουν η ΕΕ
και τα κράτη μέλη στον τομέα των θεμελιωδών
δικαιωμάτων.
Το παρόν φυλλάδιο βοηθά τους αρμόδιους υπαλλήλους και τις αρχές να ενημερώνουν με εύκολο και απλό τρόπο τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες σχετικά με την επεξεργασία των δακτυλικών τους αποτυπωμάτων στο Eurodac.
Στόχος του οδηγού με τίτλο Παιδιά που στερούνται τη γονική φροντίδα σε κράτος μέλος της
ΕΕ διαφορετικό από το δικό τους είναι η ενίσχυση της απόκρισης όλων των φορέων που είναι
αρμόδιοι για την προστασία των παιδιών. Η προστασία αυτών των κοριτσιών και αγοριών είναι
ύψιστης σημασίας και συνιστά υποχρέωση των κρατών μελών της ΕΕ, η οποία απορρέει τόσο
από το διεθνές όσο και από το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο. Ο οδηγός επικεντρώνεται στα παιδιά
θύματα εμπορίας ανθρώπων και στα παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο, υλοποιώντας μια δράση
που προβλέπεται στην Ανακοίνωση του 2017 για την εντατικοποίηση της δράσης της ΕΕ για την
καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, και λαμβάνει υπόψη τα προσδιορισθέντα πρότυπα,
όσον αφορά για παράδειγμα την έμφυλη διάσταση του συγκεκριμένου εγκλήματος.
Το 2018 υπήρξε έτος προόδου, αλλά και προβλημάτων όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στην Έκθεση για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα 2019 του FRA εξετάζονται οι σημαντικότερες εξελίξεις στον τομέα και προσδιορίζονται όχι μόνο τα επιτεύγματα, αλλά και τα ζητήματα που εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία. Στην παρούσα δημοσίευση παρουσιάζονται οι γνώμες του FRA σχετικά με τις κυριότερες εξελίξεις στους εξεταζόμενους θεματικούς τομείς και συνοπτική τεκμηρίωση των γνωμών αυτών.
Member States have an explicit duty to promote the Charter’s application. These country-sheets
support that effort by giving examples of the Charter’s use and highlighting
how it adds value.
Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια ευρήματα της δεύτερης έρευνας του
FRA σχετικά με τις εμπειρίες Εβραίων σε σχέση με εγκλήματα μίσους, διακρίσεις και
αντισημιτισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση – η οποία αποτελεί τη μεγαλύτερη έρευνα για
τους Εβραίους που έχει διεξαχθεί ποτέ σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο παρών οδηγός εξηγεί τι είναι η κατάρτιση προφίλ, τα νομικά πλαίσια που τη διέπουν και τον λόγο για τον οποίο η νόμιμη κατάρτιση προφίλ δεν είναι μόνο απαραίτητη για τη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα, αλλά και καίριας σημασίας για την αποτελεσματική αστυνόμευση και διαχείριση των συνόρων. Ο οδηγός παρέχει επίσης πρακτικές οδηγίες σχετικά με τρόπους αποφυγής της παράνομης κατάρτισης προφίλ στο πλαίσιο αστυνομικών επιχειρήσεων και επι-χειρήσεων διαχείρισης των συνόρων.
Ως ένας πολύ σύγχρονος κατάλογος ανθρωπίνων δικαιωμάτων ο οποίος περιέχει
πολλά δικαιώματα που δεν υπάρχουν σε θεσπισθείσες διακηρύξεις δικαιωμάτων,
ο Χάρτης φαίνεται πράγματι ικανοποιητικός στη θεωρία. Όσοι είναι εξοικειωμένοι
με τις βασικές αρχές του δικαίου της ΕΕ μπορούν συνήθως να δηλώσουν χωρίς
δεύτερη σκέψη ότι ο Χάρτης είναι πάντα δεσμευτικός για την ΕΕ, και ότι είναι
δεσμευτικός για τα κράτη μέλη μόνον όταν «εφαρμόζουν το δίκαιο της Ένωσης».
Τι σημαίνει όμως στην πραγματικότητα αυτή η συχνά αναφερόμενη φράση του
άρθρου 51 του Χάρτη;
Τα 10 κλειδιά που παρουσιάζονται εδώ συνοψίζουν τα βασικά σημεία τα οποία ανέδειξαν οι συζητήσεις με υπευθύνους επικοινωνίας και άλλους σε συναντήσεις εμπειρογνωμόνων, σεμινάρια και ομάδες συζήτησης που διοργάνωσε ο FRA το 2017 και το 2018.
Το 2017 υπήρξε έτος προόδου αλλά και προβλημάτων όσον αφορά την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στην Έκθεση για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα 2018 του FRA εξετάζονται οι σημαντικές εξελίξεις στον τομέα και προσδιορίζονται όχι μόνο τα επιτεύγματα, αλλά και τα ζητήματα που εξακολουθούν να προκαλούν ανησυχία.
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας των πληροφοριών έχει επιτείνει την ανάγκη για ισχυρή προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Το δικαίωμα στην εν λόγω προστασία διασφαλίζεται μέσω νομικών πράξεων τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όσο και του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η διασφάλιση του σημαντικού αυτού δικαιώματος συνεπάγεται νέες και σημαντικές προκλήσεις, καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις επεκτείνουν τα όρια πεδίων όπως η παρακολούθηση, η υποκλοπή επικοινωνιών και η αποθήκευση δεδομένων. Το παρόν εγχειρίδιο έχει σχεδιαστεί κατά τέτοιον τρόπο ώστε να βοηθήσει τους επαγγελματίες του νομικού κλάδου που δεν είναι ειδικευμένοι στον τομέα της προστασίας δεδομένων να εξοικειωθούν με το αναδυόμενο αυτό πεδίο του δικαίου.
Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προαγωγή των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όμως νομικοί και πρακτικοί
περιορισμοί δυσχεραίνουν την επίτευξη του στόχου αυτού. Μολονότι σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ υφίστανται προκλήσεις, η ακριβής φύση και η έκτασή τους ποικίλλουν. Σε
γενικές γραμμές, για το θέμα αυτό δεν υφίστανται επαρκή στοιχεία ούτε επαρκής έρευνα –περιλαμβανομένης της συγκριτικής έρευνας.
Ως εκ τούτου, η έκθεση του FRA εξετάζει την τυπολογία και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ΕΕ. Επισημαίνει επίσης ελπιδοφόρες πρακτικές για την αντιμετώπιση των ανησυχητικών αυτών φαινομένων.
Ενόψει των εντεινόμενων απειλών της τρομοκρατίας, των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο και των εξελιγμένων διασυνοριακών εγκληματικών δικτύων, το έργο των υπηρεσιών πληροφοριών έχει αποκτήσει πιο επείγοντα, σύνθετο και διεθνή χαρακτήρα. Το έργο αυτό μπορεί να επέμβει σε μεγάλο βαθμό στα θεμελιώδη δικαιώματα, ιδίως στο δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής και της προστασίας των δεδομένων. Αν και οι συνεχείς τεχνολογικές εξελίξεις πιθανώς επιδεινώνουν τον κίνδυνο τέτοιου είδους παρεμβάσεων, η ύπαρξη αποτελεσματικών μέσων εποπτείας και έννομης προστασίας μπορεί να περιορίσει την πιθανότητα παραβιάσεων.